Diversiteit onder dove mensen
Sinds ik in 2007 laatdoof ben geworden, heb ik kennis gemaakt met de wereld van dove mensen. Uit eigen ervaring merk ik vaak dat mensen ervan uitgaan dat alle dove mensen hetzelfde communiceren. Of dat er 1 oplossing is om communicatie te faciliteren. Dat is niet zo. Dit misverstand kom ik tegen bij horende en dove mensen. In een inclusieve samenleving moeten we rekening houden met iedereen als we willen dat we met onze alle kunnen communiceren.
De 5 categorieën doofheid
Er zijn verschillende soorten dove en slechthorende mensen. Zoals vroegdoof, plotsdoof, laatdoof, slechthorend en doofblind. Net zoals je verschillende horende mensen hebt, zijn deze 5 soorten van doofheid ook heel verschillend.
De ene horend mens spreekt Nederlands, de andere spreekt Spaans. Iemand kan doof geboren (vroegdoof) zijn of horend geboren zijn, maar later in zijn leven plotsdoof worden.
Iemand (zoals ik) kan horend geboren zijn, progressief slechthorend worden en uiteindelijk helemaal doof. En iemand kan zijn hele leven slechthorend zijn of later slechthorend worden.
Plotsdoven, laatdoven en slechthorend mensen zijn postlinguaal doof. Pas na hun taalontwikkeling zijn ze doof geworden. Vroegdove mensen en sommige doofblinde mensen zijn prelinguaal doof.
Cochleair Implantaat (CI)
Veel mensen die plotsdoof worden of laatdoof kiezen voor een CI. Er zijn ook ouders die dit kiezen voor hun kind die vroegdoof zijn. Niet iedereen komt in aanmerking voor een CI.
Zelf heb ik de persoonlijk keuze gemaakt om geen CI te nemen na een risico/baten analyse. Met een CI is iemand nog steeds ernstig slechthorend. Het is geen “genezing” voor doofheid en artsen kunnen niet voorspellen hoe goed een CI zal helpen bij iemand. In mijn ogen is het echt een persoonlijk keuze of je wel of niet voor CI kiest.
Gebarentaal
Vroegdove mensen groeien meestal op met gebarentaal als hun moedertaal. Er is zelfs een dovencultuur. Nederlands is niet hun moedertaal net zoals Spaans niet het moedertaal is van een horende Nederlander. De meeste vroegdove mensen leren de Nederlandse taal. Voor vroegdove mensen met een CI ligt er veel meer nadruk op het Nederlandse taal dan gebarentaal. Voor iemand die prelinguaal doof is, is de Nederlandse taal veel moeilijker.
Tussen de horende wereld en dovenwereld
Toen ik laatdoof werd kon ik al redelijk goed liplezen (spraakafzien). In mijn moedertaal Papiaments goed en in het Nederlands red ik me ook met liplezen bij eenvoudig goed gearticuleerde gesprekken. In het Engels en Spaans kan ik ook liplezen omdat ik die talen in mijn jeugd heb geleerd.
Het eerste goedbedoelde advies die ik kreeg van verschillende horende mensen toen ik laatdoof werd was om gebarentaal te gaan leren. Maar, ik ben horend geboren en voor een groot deel van mijn leven toen, horend geweest.
Bij mij speelt ook dat ik op Aruba ben geboren en getogen. Daar was er in mijn jeugd geen gebarentaaldocenten en scholen. Het moment dat mijn diagnose, progressief slechthorend, gesteld werd qua mijn gehoor, waren alleen hoorapparaten mogelijk als hulpmiddel.
Gebarentaal leren lost mijn communicatieprobleem niet op want niemand in mijn omgeving gebaart. Ik ben tenslotte geboren en getogen in een horend wereld. Ik heb geen aanpassingen gehad in het onderwijs toen ik slechthorend was. Ik heb net zoals elk ander horend kind het school traject doorlopen. Van kleuterschool tot en met de HBO en ook 3 talen geleerd naast mijn moedertaal.
Schrijftolken
Voor mij is de oplossing schrijftolken. Die typen gesprekken voor me op die ik kan volgen op een laptop of tablet. Bij vergaderingen, congressen, workshops en dergelijke heb ik een schrijftolk bij me. Zelf als ik had gekozen om gebarentaal te leren, dan had ik nog steeds een tolk nodig in de horende wereld.
Voor communicatie in de horend wereld zal schrijftolken (ondertiteling) altijd mijn voorkeur hebben. En om te communiceren met andere dove en slechthorende mensen heeft NmG (Nederlands met gebaren) mijn voorkeur. Als een horend iemand ook NmG kan is dat mooi meegenomen. Nu dat ik steeds meer mensen ken die gebarentaal kunnen voel ik me ook gemotiveerder om NmG te leren.